Reklam Kurulu (“Kurul”), 12.09.2023 tarihinde gerçekleştirilen 337 Sayılı Kurul toplantısında; ilk kez yapay zekâ programı aracılığıyla oluşturulan reklamları inceleme altına aldı. Kurul tarafından ChatGPT aracılığıyla oluşturulan 3 reklamın mevzuata aykırılık içerdiği tespit edilerek yaptırım uygulanmasına karar verildi.
Son zamanlarda teknolojik gelişmelerin etkisiyle, reklamcılık alanında reklamların üretilmesi ve tüketicilere sunulması konusunda yeni yöntemler kullanılmaya başlanmıştır. Bu kapsamda, yapay zeka kaynaklı tasarım ve platformların da reklam sektöründe kullanımının yaygınlaştığını görüyoruz. Kurul, bu toplantısında, ChatGPT kullanılarak oluşturulan 3 reklamın, tüketicileri yanıltabilecek nitelikte olduğunu tespit etmiş ve bu nedenle mevzuata aykırı olduklarından hareketle söz konusu reklamlara yaptırım uygulanmasına karar vermiştir.
Bu yazımızda, 337 sayılı Kurul toplantısında "ChatGPT" tarafından oluşturulan, rakip ürün veya firmalara göre üstünlük algısı içeren ifadelere yer verilen ve nesnel araştırma sonuçlarına dayanmayan tanıtımlarla ilgili alınan kararlara yer verilmiştir.
1- 2023/6170 Sayılı “LC Waikiki” Kararı
Kurul tarafından yapılan incelemelerde, “ChatGPT’ye göre de Türkiye’nin en büyük moda perakende markası LC Waikiki” şeklinde ifadeler içeren reklam niteliğindeki paylaşımların, nesnel ve doğrulanabilir verilere dayanmadığı tespit edilmiştir. Bu kapsamda, üniversitelerin ilgili bölümlerinden veya akredite ya da bağımsız araştırma, test ve değerlendirme kuruluşlarından alınmış ve reklamda yer alan ifadeleri doğrular nitelikte olan araştırma sonuçlarına reklamda yer verilmediği belirtilmiştir.
Ayrıca, ChatGPT’ye “Emin misin?” diye sorulduğunda yapay zekânın, “Özür dilerim, son verilerim 2021 yılına kadar olduğu için mevcut durumu tam olarak bilemiyorum. 2021 yılında LC Waikiki, Türkiye’nin en büyük moda perakendecilerinden biriydi. Ancak, moda sektöründe rekabetin hızlı bir şekilde değiştiği bir alan olduğunu unutmamak önemlidir. Dolayısıyla en güncel bilgilere ulaşmak için güncel kaynaklardan doğrulama yapmanızı öneririm.” şeklinde cevap verdiği görülmüştür. Kurul, verilen cevabın güncellik ve kesinlik taşımadığını, dolayısıyla ilgili paylaşımların rakip ürün veya firmalara göre üstünlük algısı içeren ifadeler içerdiğini tespit ederek söz konusu tanıtımların tüketicileri yanıltıcı nitelikte olduğuna karar verilmiştir.
Bu değerlendirmeler ışığında LC Waikiki Mağazacılık Hizmetleri Ticaret A.Ş. hakkında anılan reklamları durdurma cezası verilmesine karar verilmiştir.
2- 2023/6171 Sayılı “Navlungo” Kararı
Kurul tarafından yapılan incelemelerde, paylaşımda, “ChatGPT'ye sorduk, tek doğru cevap aldık! Dünyanın her noktasına hızlı, güvenli ve uygun maliyetli tüm lojistik işlemleriniz için siz de hemen Navlungo ile tanışın.” şeklinde ifadelere yer verildiği tespit edilmiştir. Ancak en hızlı, güvenli ve uygun maliyetli olma olgusunu doğrular nitelikte, üniversitelerin ilgili bölümlerinden veya akredite ya da bağımsız araştırma, test ve değerlendirme kuruluşlarından alınmış olan araştırma sonuçlarına reklamda yer verilmediği görülmüştür.
Ayrıca, ChatGPT’ye, cevabın teyit edilmesi amacıyla "Dünyanın her noktasına hızlı, güvenilir ve uygun maliyetli lojistik hizmeti sağlayan firmanın adı nedir?" sorusu sorulmuş olup, buna yanıt olarak ChatGPT'nin,
"Dünyanın her noktasına hızlı, güvenli ve uygun maliyetli lojistik hizmeti sağlayan birçok firma bulunmaktadır. Bu nedenle, belirli bir firmanın adını belirtmek zordur. DHL, UPS, FedEx, TNT, Maersk, DB Schenker gibi büyük lojistik şirketleri, küresel çapta yaygın olarak bilinen ve geniş hizmet ağlarına sahip firmalardır. Ancak, hızlı, güvenli ve uygun maliyetli lojistik hizmeti sağlayan firmaların sayısı oldukça fazladır ve piyasada sürekli değişiklikler olabilir. Bu nedenle, en güncel ve en uygun firmanın adını öğrenmek için yerel ve uluslararası lojistik hizmet sağlayıcılarının web sitelerini veya kaynaklarını araştırmanızı tavsiye ederim." şeklinde bir cevap verdiği görülmüş ve yapay zekânın verdiği cevapların güncellik ve kesinlik taşımadığı belirlenmiştir.
Güncellik ve kesinlik taşımayan verilere dayanarak oluşturulmuş, nesnel araştırma sonuçlarına dayanmayan söz konusu reklamların, rakip ürün veya firmalara göre üstünlük algısı içeren ifadeler içermesi nedeniyle mevzuatı ihlal ettiği tespit edilmiştir.
Bu gerekçelerle, Navlungo Lojistik ve Teknoloji A.Ş. hakkında anılan reklamları durdurma cezası verilmesine karar verilmiştir.
3- 2023/6172 Sayılı “Kanal D” Kararı
Kurul tarafından yapılan incelemelerde, söz konusu paylaşımlarda “Yapay zekaya dayalı en popüler sohbet robotu olan ChatGPT'ye göre "Türkiye'nin en ikonik özel televizyon kanalı KanalD!” ifadeleriyle yapmış olduğu reklam ve tanıtım faaliyetleri incelemeye alınmıştır.
Kurum tarafından yapılan değerlendirmede, bu ifadeyi doğrular nitelikte, üniversitelerin ilgili bölümlerinden veya akredite ya da bağımsız araştırma, test ve değerlendirme kuruluşlarından alınmış olan araştırma sonuçlarına yer verilmediği tespit edilmiştir. Ayrıca, ChatGPT’nin verdiği cevabın kesinlik içermediği anlaşılmıştır. Nitekim, ChatGPT’nin, kendisine sorulan “Türkiye'nin en ikonik özel televizyon kanalı hangisidir?" sorusunu "Türkiye'nin televizyon kanalları arasında en ikonik özel televizyon kanalı olarak pek çok farklı görüş bulunabilir." şeklinde yanıtladığı görülmüştür. Dolayısıyla kesinlik içermeyen bu ifadelerin, tüketicilerin nezdinde kesinlik algısı yaratabilecek ve tüketicileri yanıltıcı nitelikte olduğu tespit edilmiştir.
Bu tespitler doğrultusunda, Kurum tarafından Demirören TV Radyo Yayıncılık Yapımcılık A.Ş.’ye anılan reklamları durdurma cezası verilmesine karar verilmiştir.
Görüldüğü üzere, Kurul, yapay zeka kullanılan tanıtımlarda, yapay zekanın özelliklerini de göz önüne alarak tüketicileri yanıltıcı niteliği olan, nesnel verilere ve doğrulanabilir bilgilere dayanmayan ifadelerin reklamlarda kullanımının mevzuata aykırılık oluşturacağı yaklaşımındadır. Popüler yapay zekâ robotu olan ChatGPT veya başka bir yapay zekâ programı aracılığıyla üretilen beyanların mutlak olarak doğru kabul edilemeyeceği, bu programların verdikleri cevapların kesinlik taşımadığı bu Kurul kararlarında ortaya konulmuştur. Dolayısıyla tüketicilerin yanıltılmaması adına, bu şekilde yapılan reklam ve tanıtım faaliyetlerinde de ifadeleri doğrular nitelikte nesnel araştırma sonuçlarına yer verilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde mevzuatı ihlal ettiği kabul edilen bu tür reklamlar için idari yaptırım uygulanması gündeme gelebilecektir.