30 Mayıs 2025 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan 9903 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe giren "Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar" (Karar) doğrultusunda, Türkiye'nin yatırım teşvik sisteminde önemli bir değişiklik yapılmıştır. Önceki kararları yürürlükten kaldıran bu yeni düzenleme, üretim ve istihdamı artırmayı ve kritik ulusal ihtiyaçları karşılayacak, arz güvenliğini sağlayacak, dışa bağımlılığı azaltacak ve uluslararası rekabet gücünü yükseltecek yüksek katma değerli yatırımları teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, işletmelerin yeşil ve dijital dönüşümlerini hızlandırmak, kararın temel hedefleri arasında yer almaktadır.
A- Yatırım Teşvik Sisteminin Yapısı
Yeni sistem, üç ana yapı üzerine inşa edilmiştir: "Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi", "Sektörel Teşvik Sistemi" ve "Bölgesel Teşvikler". Bu yapılar, yatırımların niteliğine ve bölgesel konumuna göre farklı destek unsurları sunmaktadır. Özellikle "Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi" kapsamında getirilen "Makine Desteği", birim fiyatı yüksek makine ve teçhizat alımlarına doğrudan nakit hibe sağlayan yeni ve önemli bir destek unsuru olarak öne çıkmaktadır.
Aşağıdaki tablo, yeni teşvik sisteminin üç ana yapısını ve her bir sistem kapsamında sunulan temel destek unsurlarını özetlemektedir:
|
Destek Unsuru |
Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi |
Sektörel Teşvik Sistemi |
Bölgesel Teşvikler |
|
Gümrük Vergisi Muafiyeti |
✓ |
✓ |
|
|
KDV İstisnası |
✓ |
✓ |
|
|
Vergi İndirimi |
✓ |
✓ |
|
|
Faiz veya Kâr Payı Desteği |
✓ |
✓ |
|
|
Makine Desteği |
✓ |
||
|
Yatırım Yeri Tahsisi |
✓ |
✓ |
|
|
Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği |
✓ (Bölgesel Teşvikler kapsamında) |
✓ (Bölgesel Teşvikler kapsamında) |
✓ |
|
Sigorta Primi Desteği (6. Bölge) |
✓ (Bölgesel Teşvikler kapsamında) |
✓ (Bölgesel Teşvikler kapsamında) |
✓ |
B- Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi
Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi, [1] Teknoloji Hamlesi Programı, [2] Yerel Kalkınma Hamlesi Programı ve [3] Stratejik Hamle Programı olmak üzere üç alt programdan oluşmaktadır. Bu hamle, daha çok stratejik ve yüksek katma değerli yatırımları desteklemektedir. Yatırımların proje bazında değerlendirilmesi, devletin risk yönetimi ve stratejik etki değerlendirmesine yönelik daha incelikli bir yaklaşım benimsediğini göstermektedir. Alt programlardan kısaca bahsetmek gerekirse;
1- Teknoloji Hamlesi Programı, öncelikli ürün listesinde yer alan ürün veya teknolojilere yönelik yatırımları desteklemektedir. Bu öncelikli ürün listesi, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından belirlenmekte ve orta-yüksek ve yüksek teknolojili sektörlerdeki ürünleri ile bu sektörlerin gelişimi için kritik ürünleri içermektedir.
Bu program ile sunulan makine desteği, yeni bir nakit destek unsuru olarak getirilmiştir. Teşvik belgesi süresi içinde temin edilen ve birim fiyatı 2 milyon TL ve üzerinde olan makine ve teçhizat bedelinin %25'i yatırımcıya bütçe kaynaklarından ödenmektedir. Bu destek tutarı, sabit yatırım tutarının %15'ini aşmamak kaydıyla 240 milyon TL'yi geçemez. Ancak, bu program kapsamında faiz veya kâr payı desteğinden faydalanan yatırımlara makine desteği sağlanmamaktadır. Bu durum, yatırımcıların bu iki önemli sermaye teşviki arasında bir seçim yapması gerektiğini göstermektedir.
2- Yerel Kalkınma Hamlesi Programı uyarınca yatırımlar, Yerel Kalkınma Hamlesi Programı Değerlendirme Komitesi tarafından proje bazında değerlendirilmekte ve uygun görülen projeler için teşvik belgesi düzenlenmektedir. Her il özelinde belirlenecek "yerel yatırım konuları listesi", Bakanlık tebliği ile yayımlanmakta ve her yıl Ocak ayında güncellenebilmektedir. Faiz veya kâr payı desteği ile makine desteği koşulları ve üst limitleri, Teknoloji Hamlesi Programı ile aynıdır.
3- Stratejik Hamle Programı, katma değeri yüksek, ülkenin kritik ihtiyaçlarını karşılayacak, arz güvenliğini sağlayacak, dışa bağımlılığını azaltacak, uluslararası rekabet gücünü artıracak ve araştırma-geliştirme (Ar-Ge) içeriği yüksek imalat sektörü yatırımları ile Dijital Dönüşüm Programı ve Yeşil Dönüşüm Programı kapsamındaki yatırımları desteklemektedir. "Stratejik hamle yatırım konuları listesi" Bakanlık tarafından belirlenmekte ve her yıl Ocak ayında güncellenebilmektedir.
Bu program kapsamında desteklenecek yatırımlarda aranacak asgari sabit yatırım tutarı, yüksek teknolojili ürünlerin üretimine yönelik yatırımlar için 100 milyon TL, diğer yatırımlar için ise 200 milyon TL olarak belirlenmiştir. Başvurular ön değerlendirme sürecinden geçer ve aşağıdaki beş kriterden en az üçünü sağlaması beklenir:
a) Yatırım konusunun stratejik hamle yatırım konuları listesinde yer alması.
b) Üretilmesi planlanan ana ürünün/ürünlerin son bir yıl içerisindeki ihracatın ithalatı karşılama oranının azami %70 olması.
c) Katma değer oranının asgari %30 olması.
d) Yatırım tutarının %20'si kadar öz kaynağın bulunması.
e) Yatırım konusu ürünle ilgili olarak son bir yıl içerisinde gerçekleşen toplam ithalat tutarının 50 milyon ABD Doları ve üzerinde olması.
Özellikle belirtmek gerekir ki, asgari 50 milyon TL tutarındaki yeşil dönüşüm programı ve dijital dönüşüm programı kapsamındaki yatırımlar, yukarıda belirtilen detaylı ön değerlendirme sürecinden geçmeksizin doğrudan Stratejik Hamle Programı kapsamında desteklenebilmektedir.
C- Sektörel Teşvik Sistemi
Bu sistem, [1] Öncelikli Yatırımlar Teşvik Sistemi ve [2] Hedef Yatırımlar Teşvik Sistemi olmak üzere iki alt sistem içermekle birlikte, belirli sektörlerdeki yatırımları özel kriterlere göre desteklemektedir. Alt sistemlerden kısaca bahsetmek gerekirse;
1- Öncelikli Yatırımlar Teşvik Sistemi, Kararın 9. maddesine göre aşağıdaki tabloda yer alan yatırım konularını desteklemektedir:
|
No |
Yatırım Konusu |
|
a |
Dijital Dönüşüm Programı veya Yeşil Dönüşüm Programı kapsamında desteklenmesine karar verilen yatırımlar. |
|
b |
Teknoloji Hamlesi Programı kapsamında yayımlanan öncelikli ürün listesinde belirtilen yüksek teknolojili ürünlerin üretimine yönelik yatırımlar veya asgari 500 milyon TL tutarındaki yüksek teknolojili ürünlerin üretimine yönelik yatırımlar. |
|
c |
İstanbul ilinde gerçekleştirilecek olan yatırımlar hariç olmak üzere; Teknoloji Hamlesi Programı kapsamında yayımlanan öncelikli ürün listesinde belirtilen orta yüksek teknolojili ürünlerin üretimine yönelik yatırımlar veya asgari 1 milyar TL tutarındaki orta yüksek teknolojili ürünlerin üretimine yönelik yatırımlar. |
|
ç |
Müteharrik karakterli yatırımlar hariç olmak üzere; 6. bölgede yapılan yatırımlar, geçici 3 üncü ve geçici 4 üncü maddeler kapsamında değerlendirilen yatırımlar. |
|
d |
Savunma Sanayii Başkanlığından alınacak proje onayına istinaden gerçekleştirilecek savunma alanındaki yatırımlar. |
|
e |
İmalat sanayii işletmelerinin öz tüketimine yönelik olarak gerçekleştirilecek enerji üretimi faaliyeti kapsamında bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla, güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımları ile rüzgâr enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımları. |
|
f |
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından düzenlenen geçerli bir maden işletme ruhsatı ve izni kapsamında 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanununun 2 nci maddesinin 4-b grubunda yer alan madenlerin girdi olarak kullanıldığı elektrik üretimi yatırımları. |
|
g |
Nükleer enerji santrali yatırımları. |
|
Ğ |
Asgari 500 milyon TL tutarındaki, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) yatırımları ve yer altı doğal gaz depolama yatırımları. |
|
h |
Maden istihraç yatırımları ve/veya maden işleme yatırımları. |
|
ı |
3213 sayılı Kanuna istinaden düzenlenmiş geçerli arama ruhsatı veya sertifikasına sahip yatırımcıların ruhsatlı sahalarında yapacağı maden arama yatırımları. |
|
İ |
Ar-Ge yatırımları. |
|
j |
Ar-Ge merkezi veya tasarım merkezlerinde yürütülen Ar-Ge veya tasarım projeleri ile ilişkili İstanbul ili dışındaki yatırımlar. |
|
k |
Teknolojik Ürün Deneyim Belgesi düzenlenmiş ürünlerin üretimine yönelik yatırımlar. |
|
l |
Orta yüksek teknolojili ve yüksek teknolojili ürünlere yönelik test merkezi yatırımları ile ihracatçı birliklerinin dış ticareti desteklemek amacıyla yapacakları test merkezi yatırımları. |
|
m |
Asgari yatırım tutarı şartı aranmaksızın ihtisas serbest bölgelerinde gerçekleştirilecek yazılım ve bilişim ürünleri üretimi yatırımları. |
|
n |
Tebliğ ile belirlenecek teknik şart ve standartları karşılayan ve asgari 3 megavat kurulu güç şartını sağlayan veri merkezi yatırımları. |
|
o |
Tebliğ ile belirlenecek teknik şart ve standartlara göre hizmet veren veri merkezlerinde bulut hizmeti sağlayıcıları tarafından yapılacak asgari 200 milyon TL tutarındaki yatırımlar. |
|
ö |
Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamında çevre lisansına tabi yatırımlar. |
|
p |
Demiryolu, denizyolu veya havayolu ile taşımacılık yatırımları. |
|
r |
Yük taşımacılığına yönelik liman yatırımları (yat limanı ve marina hariç). |
|
s |
Kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgelerinde, turizm merkezlerinde, Kültür ve Turizm Bakanlığının bağlı/ilgili alan başkanlıkları sınırları içerisinde veya termal turizm konusundaki turizm konaklama yatırımları. |
|
ş |
Özel sektör tarafından gerçekleştirilecek olan, kreş ve gündüz bakım evleri, okul öncesi eğitim, ilkokul, ortaokul ve lise eğitim yatırımları ile hava araçlarının kullanım, tamir ve bakımına yönelik eğitim yatırımları. |
|
t |
Asgari 100 kişi ve üzeri kapasiteli yaşlı ve/veya engelli bakım merkezleri. |
|
u |
Lisanslı depoculuk yatırımları. |
|
ü |
25 dekar ve üzeri yurtiçinde üretilen sera teknolojilerini ihtiva eden otomasyona dayalı (bilgisayar kontrollü iklimlendirme, sulama, gübreleme ve ilaçlama sistemi ihtiva eden) topraksız sera yatırımları. |
|
v |
Sanayi sicil belgesine sahip mevcut tesislerde yapılacak deprem veya yangın riskine karşı yapılan yatırımlar. |
|
y |
Sanayi Genel Müdürlüğünden alınacak uygunluk yazısına istinaden gerçekleştirilecek afet teknolojileri alanındaki yatırımlar. |
2- Hedef Yatırımlar Teşvik Sistemi
Hedef Yatırımlar Teşvik Sistemi, Ek-3'te yer alan yatırım konularını, belirtilen şartları sağlamaları halinde desteklemektedir. Ancak bu sistemde bazı önemli istisnalar bulunmaktadır:
- Elektrik üretimi, elektrik enerjisi dağıtım, elektrik enerjisi depolama ve ana şebeke üzerinden gaz yakıtların dağıtımı konusundaki yatırımlar ile İstanbul ilinde gerçekleştirilecek yatırımlar vergi indirimi desteğinden yararlanamaz.
- Faiz veya kâr payı desteği, sadece 4., 5. ve 6. bölgelerde gerçekleştirilecek yatırımlara sağlanır.
- Elektrik üretimi, elektrik enerjisi dağıtımı, elektrik enerjisi depolama ve ana şebeke üzerinden gaz yakıtların dağıtımı konusundaki yatırımlara faiz veya kâr payı desteği sağlanmaz.
Bu sistem kapsamındaki faiz veya kâr payı desteği destek tutarı, sabit yatırım tutarının %10'unu aşmamak kaydıyla 12 milyon TL'yi geçemez.
D- Bölgesel Teşvikler
Ülkenin sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyelerine göre Ek-2 uyarınca altı bölgeye ayrılarak uygulanan desteklerdir. Bölgesel teşvikler, hem Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi hem de Sektörel Teşvik Sistemi kapsamında desteklenen yatırımlara, yatırımın gerçekleştiği bölgeye göre uygulanmaktadır.
Kademeli bölgesel teşvik sistemine göre, özellikle 6. bölge için daha düşük asgari yatırım eşiği belirlemiştir. Bu durum, daha az gelişmiş bölgelerde ekonomik istihdamı teşvik ederek, ülke genelinde daha dengeli bir büyüme sağlamayı hedeflediğini göstermektedir.
E- Teknoloji Sınıflandırması ve Desteklenen Sektörler
Teknoloji Hamlesi Programı, öncelikli ürün listesinde yer alan ürün veya teknolojileri desteklemektedir. Bunlar, Kararın Ek-1 ekinde aşağıdaki şekilde iki başlık altında sınıflandırılmıştır:
- Yüksek Teknolojili Ürünler: Temel eczacılık ürünleri imalatı, bilgisayar, elektronik ve optik ürün imalatı, hava ve uzay araçları ve ilgili makinelerin imalatı.
- Orta-Yüksek Teknolojili Ürünler: Kimyasallar ve kimyasal ürün imalatı, silah ve mühimmat imalatı, elektrikli teçhizat imalatı, başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı, motorlu kara taşıtları, treyler (römork) ve yarı treyler imalatı, demiryolu lokomotifleri ve vagonları imalatı, askeri kara savaş araçları imalatı, başka yerde sınıflandırılmamış ulaşım araçlarının imalatı, tıbbi ve dişçilik ile ilgili araç ve gereçlerin imalatı.
Desteklenen sektörler ve bu sektörlere sunulan teşviklere ilişkin detaylar ise Ek-3'te belirlenmiştir. Farklı sektörlerden oluşan listede dikkat çeken yatırım konularından bazıları aşağıdaki şekildedir:
- Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık: Sera yatırımları, büyükbaş hayvan yetiştiriciliği (sütçü ve diğer), koyun ve keçi yetiştiriciliği, kümes hayvanları yetiştiriciliği, su ürünleri yetiştiriciliği.
- Madencilik ve Taş Ocakçılığı: Maden Kanunu'nda tanımlanan I. ve II. grup madenler için yapılan yatırımlar.
- İmalat: Et ve et ürünleri, balık işleme, meyve ve sebze işleme, bitkisel ve hayvansal yağ imalatı, süt ürünleri, unlu mamuller, içecekler, tekstil, giyim, kağıt, kimyasallar, ilaç, kauçuk ve plastik ürünleri, metal ürünleri, makine ve ekipman, bilgisayar ve elektronik ürünler, motorlu taşıtlar, diğer ulaşım araçları, mobilyalar.
- Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı: Yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimi, elektrik enerjisi depolanması.
- Su Temini; Kanalizasyon, Atık Yönetimi ve İyileştirme Faaliyetleri: Atık toplama, geri kazanım faaliyetleri.
- Ulaştırma ve Depolama: Demiryolu, denizyolu, boru hattı taşımacılığı, depolama faaliyetleri, liman ve havalimanı işletmeciliği.
- Konaklama ve Yiyecek Hizmeti Faaliyetleri: Otel ve benzeri konaklama yerleri, öğrenci yurtları.
- Telekomünikasyon, bilgisayar programlama, danışmanlık, bilişim altyapısı ve diğer bilgi hizmeti faaliyetleri: Bilgisayar programlama, bilgi işlem altyapısı, veri işleme.
- Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler: Teknik test ve analiz faaliyetleri, hayvan hastaneleri.
- İdari ve destek hizmet faaliyetleri: Çağrı merkezleri.
- Eğitim: Kamu kurumları tarafından yapılan yatırımlar ile birlikte bazı programlar hariç tutulmuştur.
- İnsan Sağlığı ve Sosyal Hizmet Faaliyetleri: Hastane hizmetleri (kamu hariç), yatılı bakım faaliyetleri, çocuk gündüz bakım (kreş) faaliyetleri.
Ek-3'te listelenen sektörler ve şartları, hangi yatırımın hangi teşvik sisteminden (Bölgesel, Öncelikli, Hedef) faydalanabileceğini belirlemek için önemlidir.
F- Sonuç ve Değerlendirme
9903 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe giren yeni yatırım teşvik sistemi, Türkiye ekonomisi için yüksek teknoloji, yeşil ve dijital dönüşüm alanlarında stratejik bir yönelim belirlemektedir. Proje bazlı "Türkiye Yüzyılı Kalkınma Hamlesi" ile kriter bazlı "Sektörel Teşvik Sistemi"nin ikili yapısı, bölgesel faydalarla desteklenerek, ekonomik büyüme için çok yönlü bir yaklaşım sunmaktadır. Geleneksel teşviklerin yanı sıra doğrudan "Makine Desteği" getirilerek esnek finansal destekler sunmaktadır.
Yatırımcılar için bu yeni sistemin sunduğu fırsatlardan tam olarak yararlanabilmek adına dikkatli bir değerlendirme süreci önem taşımaktadır. Projelerin, özellikle teknoloji sınıflandırması için NACE kodları ve Öncelikli ve Hedef Yatırımlar sistemleri altındaki belirli yatırım konuları gibi detaylı kriterlere uygunluğu titizlikle incelenmelidir. Bölgesel sınıflandırmaların anlaşılması, özellikle daha az gelişmiş bölgelerde yatırım yapmayı düşünen projeler için faydaların maksimize edilmesi açısından kritik öneme sahiptir. Ayrıca, E-TUYS gibi elektronik süreçlere geçiş, dijital başvuru ve raporlama gerekliliklerine aşina olmayı zorunlu kılmaktadır. 2030 yılına kadar belirlenen başvuru süresinde Kararın uygulama esaslarının titizlikle incelenerek yatırım planlarını bu çerçevede optimize edilmesi önemlidir.
Kararın tamamını bu link üzerinden inceleyebilirsiniz.