20.04.2023 tarih ve 32169 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Türk Gıda Kodeksi Beslenme Beyanları Yönetmeliği (“Beslenme Beyanı Yönetmeliği”) ile beslenme beyanlarına ilişkin hususlar yeniden düzenleme altına alınmıştır. Bu yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile birlikte konuya ilişkin hükümler içeren 2017 tarihli Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği (“Mülga Yönetmelik”) yürürlükten kaldırılmıştır.
Ayrıca, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından hazırlanmış işbu Beslenme Beyanı Yönetmeliği ile aynı gün sağlık beyanlarına ilişkin kuralları belirleyen ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından hazırlanmış Gıda ve Takviye Edici Gıdalarda Sağlık Beyanı Kullanımı Hakkında Yönetmelik (“Sağlık Beyanı Yönetmeliği”) de yürürlüğe girmiştir. Böylelikle, sağlık ve beslenme beyanlarına ilişkin düzenlemeler iki farklı yönetmelik altında düzenlenerek uygulama kolaylığı sağlanması hedeflenmiştir. Nitekim Beslenme Beyanı Yönetmeliği’nde Mülga Yönetmelik’ten farklı olarak sağlık beyanı tanımına ve detaylarına yer verilmemiştir.
İşbu yazımız Beslenme Beyanı Yönetmeliği’ndeki düzenlemeleri hedef almakta olup Sağlık Beyanı Yönetmeliği’ne dair düzenlemeler ayrı bir bilgi notunda ele alınacaktır.
1- Genel Hükümler
Beslenme Beyanı Yönetmeliği ile beslenme beyanlarının piyasaya arz edilen gıdaların etiketi, tanıtımı ve reklâmında kullanılabileceği belirtilerek bu kullanım esnasındaki temel ilkeler hüküm altına alınmıştır. Buna göre; beslenme beyanlarının kullanımı:
(i) Belirsiz, yanlış veya yanıltıcı olamaz.
(ii) Diğer gıdaların beslenme yönünden yeterliliği veya güvenilirliği konusunda şüpheye neden olacak şekilde olamaz.
(iii) Belirli bir gıdanın aşırı tüketimini destekleyecek veya özendirecek şekilde olamaz.
(iv) Çeşitli ve dengeli beslenmenin, genelde besin öğelerini uygun miktarlarda sağlayamayacağını belirtecek, ileri sürecek veya ima edecek şekilde ve tüketicide endişeye neden olabilecek biçimde olamaz.
(v) Yazılı, resimli, grafik veya sembolik gösterimler vasıtasıyla vücut fonksiyonlarındaki değişiklere atıfta bulunacak şekilde olamaz.
Ayrıca, düzenlenen istisnalar ve sınırlandırmalar şu şekildedir:
(i) Bir gıdanın etiketlenmesinde, sunumunda veya reklamında yer alan ve bir beslenme beyanı olarak yorumlanabilecek ticari marka veya özel isim, Beslenme Beyanı Yönetmeliği’nde yer alan ilgili beslenme beyanı koşullarının karşılanması ve ilgili beyanın da yapılması şartıyla kullanılabilecektir.
(ii) Bir gıdanın etiketlenmesinde, sunumunda veya reklamında yer alan beslenme beyanı ifadelerinin yerine anlamını değiştirmeyecek ve güçlendirmeyecek şekilde eşdeğer ifadelerin kullanılması Bakanlıkça belirlenir.
(iii) Çeşitli ve dengeli beslenme ile yeterli miktarda sağlanamayan besin öğeleri ile ilgili istisnalar, bu istisnaların başvurularına ilişkin koşullar da dahil olmak üzere Bakanlık tarafından belirlenir.
2- Genel Koşullar
Beslenme Beyanı Yönetmeliği’nde beslenme beyanının yapılabilmesi için belirlenen koşullar da listelenmiştir. Belirtmemiz gerekir ki, işbu genel koşullar Mülga Yönetmelik ile aynı olup, yalnızca beslenme beyanlarına özgülenmiş şekilde tekrar yer verilmiştir.
3- Bilimsel Doğrulama
Mülga Yönetmelik’te de olduğu gibi, Beslenme Beyanı Yönetmeliği ile beyanlar için bilimsel doğrulama ve beslenme bildirimlerine de yer verilmiştir. İşbu hükümlere göre, beslenme beyanları genel kabul görmüş bilimsel kanıtlara dayanıp bunlarla doğrulanmalıdır. Bu kapsamda beslenme beyanı yapan gıda işletmecisi, yaptığı beyanın Beslenme Beyanı Yönetmeliği hükümlerine uygunluğunu kanıtlamak zorundadır ve Tarım ve Orman Bakanlığı da ürünü piyasaya arz eden gıda işletmecisinden beyanların Beslenme Beyanı Yönetmeliği’ne uygunluğu gösteren ilgili tüm bilgi ve belgeleri sunmasını talep edebilecektir.
4- Beslenme Beyanları
Son olarak, Mülga Yönetmelik’te de olduğu gibi, yeni Beslenme Beyanı Yönetmeliği’nde de karşılaştırmalı beslenme beyanlarına da yer verilmiştir. Buna göre, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla karşılaştırmalı beslenme beyanı, ürün çeşitliliği de dikkate alınarak sadece aynı kategorideki aynı ürün adına sahip gıdalar arasında yapılabilir. Bu beyan aynı miktardaki gıda için yapılmalıdır ve gıdada bulunan bir besin öğesinin miktarındaki ve/veya gıdanın enerji değerindeki fark belirtilmelidir.
Beslenme beyanlarına ilişkin olarak Mülga Yönetmelik ile hemen hemen aynı hükümleri içeren Beslenme Beyanı Yönetmeliği ile beslenme ve sağlık beyanlarına ilişkin düzenlemeler birbirine özgü olacak şekilde ayrılarak, uygulamada çıkan sorunların önlenmesi amaçlanmıştır.
Yönetmeliğin tam metnine bu link üzerinden ulaşabilirsiniz.