Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (“AİHM”), teknolojik gelişmelerin bireysel haklar üzerindeki etkilerini, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (“AİHS”) çerçevesinde taraf devletlerin uygulamalarını değerlendirerek kapsamlı bir şekilde incelemektedir. Mahkeme, Ekim 2024 tarihli “New Technologies” başlıklı raporunda (“Rapor”), bu alandaki önemli davalara ve verilen kararların bireylerin temel hakları üzerindeki sonuçlarına yer verilmiştir.
Söz konusu Rapor uyarınca yedi seriden oluşan çalışmamız, dijitalleşen dünyada insan haklarının korunması için alınması gereken önlemleri vurgularken, bireyler ve işletmeler tarafından alınması gereken önlemlere ilişkin değerlendirmeler içermektedir.
Çalışmamızın bu üçüncü serisinde, AİHM’in internet kullanımına ilişkin yaptığı değerlendirmeler ifade özgürlüğü ve ağ güvenliği bakımından ele alınacaktır.
1- İlgili Mevzuat
Rapor’da yer verilen kararlara geçmeden önce dayanak gösterilen şu yasal düzenlemelerden bahsetmek yerinde olacaktır:
AİHS Madde 8
Özel Hayata ve Haberleşmeye Saygı Hakkı:
“Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmesi hakkına sahiptir. Bu hakkın kullanılmasına bir kamu otoritesi tarafından müdahale, demokratik bir toplumda ancak ulusal güvenlik, kamu güvenliği, ülkenin ekonomik refahı, dirlik ve düzenin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli olan ölçüde ve kanunla öngörülmüş olmak şartıyla söz konusu olabilir.”
İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme’ye Ek Protokol 1
Madde 1
Mülkiyetin Korunması:
“Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme hakkı vardır. Bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen koşullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılabilir. Yukarıdaki hükümler, devletlerin, mülkiyetin kamu yararına uygun olarak kullanılmasını düzenlemek veya vergilerin ya da başka katkıların veya para cezalarının ödenmesini sağlamak için gerekli gördükleri yasaları uygulama konusunda sahip oldukları hakka halel getirmez.”
2- İnternet Kullanımı Hakkında AİHM Tarafından Verilmiş Kararlar
Paeffgen GmbH / Almanya
18 Eylül 2007
Bu dava, e-ticaretle uğraşan başvuran şirket aleyhine, şirketin internet alan adlarını tescil ettirmesi ve kullanması nedeniyle, diğer şirket tarafından, ticari marka haklarını ve/veya (işletme) adı haklarını ihlal ettiği iddiasıyla açılan davayla ilgilidir. Mahkeme, başvuran şirketin Sözleşme'ye Ek 1 No.lu Protokol'ün 1. maddesi (mülkiyetin korunması) dayanak göstererek ileri sürdüğü şikâyetini reddetmiştir. Mahkeme, alan adlarının iptaline yönelik kararın hem şirketin haklarını hem de toplumun genel çıkarlarını dikkate alarak dengeli bir şekilde verildiğine hükmetmiştir.
K.U. / Finlandiya (başvuru no. 2872/02)
2 Aralık 2008
Bu dava, bir internet arkadaşlık sitesinde 12 yaşındaki bir çocuk hakkında cinsel içerikli bir ilan yayınlanmasını konu almaktadır. Finlandiya yasalarına göre, polis ve mahkemelerin internet servis sağlayıcısından bu ilanı yayınlayan kişinin kimliğini talep etmesi mümkün değildir. Bu nedenle, servis sağlayıcı, gizliliğin ihlal edileceğini öne sürerek bu bilgiyi paylaşmayı reddetmiştir.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bu olayda AİHS’nin 8. maddesinin (özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı) ihlal edildiğine karar vermiştir. Mahkeme, böyle bir ilanın yayınlanmasının bir çocuğu pedofillerin hedefi haline getiren ciddi bir suç olduğunu vurgulamıştır. Ayrıca, yasaların, internet hizmetlerindeki gizlilik ile suçların önlenmesi ve özellikle çocukların ve savunmasız bireylerin haklarının korunması arasında bir denge kuracak şekilde düzenlenmesi gerektiğine karar vermiştir.
3- Değerlendirme
Bu davalar, dijital çağda devlet müdahalesinin sınırlarını ve bireysel hakların korunmasını tartışan önemli örnekler sunmaktadır. AİHM, internet ve dijital teknolojiler üzerinden yapılan müdahalelerde, devletin bireylerin özel hayatına saygı göstermesi gerektiğini ve bu müdahalelerin yalnızca yasal çerçeveler içinde, orantılı ve gerekli olduklarında kabul edilebileceğini vurgulamaktadır.
Rapor’a bu link üzerinden ulaşabilirsiniz: